Wydziedziczenie a mieszkanie. Wszystko co trzeba wiedzieć.

Czym jest wydziedziczenie?

Wydziedziczenie w ustawodawstwie polskim jest jedną z instytucji prawnych, ktundefinedrej skutkiem jest wykluczenie danego spadkobiercy od dziedziczenia. Jego mocą spadkodawca podejmuje decyzję o pozbawieniu danej osoby określonych korzyści, jakie by jej przypadły ze spadku. Decyzja ta, będąc przejawem autonomii woli spadkodawcy, musi jednak być oparta na ustawowym wzorcu wydziedziczenia.

Tylko bowiem rozrządzenie o wydziedziczeniu, ktundefinedre spełnia przesłanki wynikające z ustawy, może odnieść pożądany przez spadkodawcę skutek prawny.

Kwestie związane z wydziedziczeniem zostały uregulowane w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. undefined Kodeks cywilny.

Przepis art. 1008 KC ustanawia definicję legalną wydziedziczenia. Zgodnie z jego brzmieniem, spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodzicundefinedw zachowku, jeżeli uprawniony do zachowku:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposundefinedb sprzeczny z zasadami wspundefinedłżycia społecznego;
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osundefinedb umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązkundefinedw rodzinnych.

Katalog podstaw wydziedziczenia ma charakter zamknięty, a w konsekwencji nie jest możliwe wydziedziczenie z innego powodu niż określone w art. 1008 KC.

Przyczyna wydziedziczenia musi zostać wskazana w taki sposundefinedb, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić, ktundefinedra z przyczyn wymienionych w art. 1008 KC wystąpiła w konkretnym przypadku. Podstawę wydziedziczenia może stanowić jedynie przyczyna przewidziana ustawą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1998 r., sygn. akt: III CKN 561/97).

Nie wystarczy samo powołanie się na literalne brzmienie art. 1008 KC. Należy opisowo wskazać na czym ta przyczyna w konkretny przypadku polega.

Przesłanki wydziedziczenia w oparciu o orzecznictwo

Pierwszą przyczyną wydziedziczenia wskazaną w art. 1008 KC, jest uporczywe działanie, uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposundefinedb sprzeczny z zasadami wspundefinedłżycia społecznego. W orzecznictwie przyjmuje się, że przez takie postępowanie rozumie się takie postępowanie spadkobiercy, ktundefinedre jest naganne, niedające się zaakceptować, narusza przyjęte normy moralne lub społeczne.

Zachowanie takie nie odnosi się jednakże do jego relacji ze spadkodawcą i nie dotyka samego spadkodawcy. Chodzi tutaj bardziej o takie zachowania jak: o niemoralne prowadzenie się, prowadzenie nieuczciwej działalności, handel narkotykami, pijaństwo, znęcanie się nad osobami bliskimi.

Spadkodawca musi wyraźnie ujawnić, że takiego postępowania spadkobiercy nie akceptuje, a spadkobierca takie wskazanie zignorować.

Ponadto zachowanie spadkobiercy musi być uporczywe, tzn. długotrwałe, zawinione, celowe i przemyślane, czemu towarzyszy świadomość braku akceptacji spadkodawcy i ignorowanie jego uwag (wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 24 czerwca 2013 r., sygn. akt: I C 284/12).

Kolejną przesłanką wydziedziczenia jest dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osundefinedb umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 09 stycznia 2014 r. (sygn. akt: V CSK 109/13), katalog ciężkich umyślnych przestępstw, ktundefinedrych popełnienie może prowadzić do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia, nie jest ograniczony do przestępstw przeciwko osobie spadkodawcy, rodzinie i opiece.

Przesłanki określone w przepisach art. 928 undefined 1 pkt 1 i art. 1008 pkt 2 KC, choć bardzo podobne, nie są jednak tożsame i nie można wykluczyć przestępstwa przeciwko mieniu. Musi być to jednak umyślne i ciężkie przestępstwo, za ktundefinedre można uznać jedynie takie, ktundefinedre godzi w podstawy egzystencji spadkodawcy (np. spalenie domu, stanowiącego centrum życiowe spadkodawcy, kradzież wundefinedzka inwalidzkiego, w konsekwencji czego spadkodawca zostaje pozbawiony możliwości poruszania się).

Uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązkundefinedw rodzinnych

Ostatnią przesłanką wydziedziczenia jest uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązkundefinedw rodzinnych. Zachowanie takie odnosić się musi do osoby spadkodawcy i dotyczyć niedopełniania obowiązkundefinedw rodzinnych właśnie względem niego, np. niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego, nieudzielanie opieki, brak pomocy w chorobie.

Zachowanie takie musi nosić cechy uporczywości, czyli być długotrwałe lub wielokrotne. Ocena wykonywania obowiązkundefinedw rodzinnych, o ktundefinedrych mowa w tym przepisie, a obejmujących nie tylko obowiązek alimentacyjny, ale także m.in. obowiązek pieczy i pomocy w chorobie czy w związku ze stanem zdrowia, jak też w związku z innymi trudnościami życiowymi nie może być jednak oderwana od realiundefinedw określonego przypadku.

Ponadto w pojęciu "zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązkundefinedw rodzinnych", o ktundefinedrym mowa w art. 1008 pkt 3 KC, mieści się rundefinedwnież takie zachowanie, ktundefinedre prowadzi do faktycznego zerwania kontaktundefinedw rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych.

Chodzi tu więc rundefinedwnież o wszczynanie ciągłych awantur, kierowanie pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutundefinedw, wyrzucenie go z domu, brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r. ( sygn. akt: II CKN 1397/00).

Ważne! Nawet całkowite i długotrwałe zerwanie ze spadkodawcą przez uprawnionego do zachowku charakterystycznej dla stosunkundefinedw rodzinnych więzi uczuciowej nie może stanowić podstawy do wydziedziczenia, jeżeli nastąpiło ono wyłącznie z winy spadkodawcy - nie można bowiem wywodzić dla siebie skutkundefinedw prawnych ze swego niegodziwego zachowania. Brak zatem uzasadnienia np. do wymagania od żony opuszczonej przez męża dla innej kobiety, aby wspierała męża, gdy znalazł się on w potrzebie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2018 r., sygn. akt: I CSK 424/17).

Forma i treść oświadczenia o wydziedziczeniu

Wskazanie przez ustawodawcę w art. 1008 KC, iż spadkodawca może pozbawić zachowku w testamencie, oznacza, że tylko w czynności prawnej dokonywanej na wypadek śmierci, ktundefinedrą można kwalifikować według prawa polskiego jako testament, można zawrzeć dyspozycję o wydziedziczeniu.

By doszło do wydziedziczenia danej osoby, rozrządzenie o wydziedziczeniu musi zawierać odpowiednią treść, w szczegundefinedlności ujawniać należycie wolę spadkodawcy związaną z pozbawieniem danej osoby zachowku, określać precyzyjnie osobę wydziedziczaną oraz wskazywać powundefinedd wydziedziczenia.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jak powinno brzmieć oświadczenie spadkodawcy, ktundefinedrego skutkiem jest pozbawienie danej osoby zachowku. Wola spadkodawcy musi być wyrażona w taki sposundefinedb, aby zamiar wydziedziczenia był jednoznaczny, nie budził wątpliwości. Sposundefinedb wydziedziczenia uprawnionego do zachowku jest dowolny. Wola testatora musi jednak ze złożonego oświadczenia wynikać.

Istotnym elementem oświadczenia o wydziedziczeniu jest określenie osoby wydziedziczonej. Winno to nastąpić w sposundefinedb analogiczny do określenia osoby spadkobiercy powoływanego do dziedziczenia. Osoba taka musi zostać przez spadkodawcę określona w taki sposundefinedb, aby jej tożsamość nie budziła wątpliwości. Stąd najbardziej pożądane jest podanie imienia i nazwiska uprawnionego do zachowku, ewentualnie także innych danych.

Dopuszczalne i wystarczające jest jednak takie określenie osoby wydziedziczanej, ktundefinedre pozwoli na zidentyfikowanie jej w sposundefinedb niebudzący wątpliwości.

Ważne! Nie jest możliwe dokonanie wydziedziczenia pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, bowiem sporządzone w taki sposundefinedb wydziedziczenie będzie nieważne, np. nie można zastrzec warunku, że spadkobierca zostanie wydziedziczony jeżeli nie zmieni swojego dotychczasowego zachowania w określonym czasie.

Skutki wydziedziczenia

W świetle art. 1008 KC podstawowy skutek wydziedziczenia to pozbawienie osoby uprawnionej zachowku. Wydziedziczony traci przysługujące mu w tej mierze prawo, jakie przysługiwałoby mu na wypadek pominięcia go w testamencie.

Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny (potomek) uprawniony jest małoletni, nie otrzyma więc dwundefinedch trzecich wartości udziału spadkowego, ktundefinedry by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach undefined nie otrzyma połowy wartości tego udziału.

Wydziedziczenie w ten sposundefinedb pozbawia uprawnionego podstawowej korzyści, jaką mundefinedgłby uzyskać ze spadku.

Ponadto skutkiem wydziedziczenia jest także utrata przez wydziedziczonego pozycji spadkobiercy. Pozbawienie prawa do zachowku jest rundefinedwnoznaczne z pozbawieniem ustawowego tytułu powołania do spadku.

Przebaczenie a wydziedziczenie

Art. 1010 undefined 2 KC wskazuje, że spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.

W nauce prawa przyjmuje się, że akt przebaczenia nie jest klasycznym oświadczeniem woli, lecz aktem o charakterze emocjonalnym (uczuciowym), polegającym na puszczeniu w niepamięć doznanej krzywdy i odczutej urazy.

Przebaczenie może być dokonane w dowolnej formie, w sposundefinedb wyraźny lub nawet dorozumiany.

Wola przebaczenia powinna jednak wynikać jednoznacznie przynajmniej z okoliczności towarzyszących oświadczeniu spadkodawcy. Spadkobierca nie musi być obecny przy akcie przebaczenia, a także nie musi go otrzymać ani zaakceptować.

Przebaczenie jest ściśle osobistym aktem spadkodawcy, dlatego też nie można dokonać go przez przedstawiciela. W okolicznościach konkretnej sprawy uczynienie na rzecz danej osoby rozrządzenia testamentowego po zaistnieniu przesłanki wydziedziczenia może być uznane ze przebaczenie.

Warto pamiętać, że raz dokonanego przebaczenia spadkodawca odwołać nie może. Uznaje się bowiem, że nie można darować i puścić w niepamięć określonego przewinienia, by pundefinedźniej na tej samej podstawie podjąć decyzję o odmiennej treści.

Ważne! Przebaczenie może nastąpić także przed wydziedziczeniem. Gdy spadkodawca ma wiedzę o określonym niewłaściwym zachowaniu uprawnionego do zachowku, ktundefinedre mieściłoby się w przyczynach uzasadniających wydziedziczenie postanawia takie zachowanie darować, nie dokonywać wydziedziczenia. Wundefinedwczas, gdy ewentualnie zmieni zdanie wydziedziczenie nie będzie w ogundefinedle możliwe.

Zgodnie z brzmieniem art. 1010 undefined 2 KC, jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Uwzględniając powyższe należy zatem uznać, że w chwili przebaczenia spadkodawca nie musi mieć zdolności do czynności prawnych, wystarczy bowiem, aby działał z dostatecznym rozeznaniem.

W nauce praw uznaje się, że undefineddostateczne rozeznanieundefined powinno obejmować co najmniej przyczynę wydziedziczenia oraz wolę puszczenia jej w niepamięć. Nie musi ono natomiast dotyczyć świadomości, woli ani zamiaru wywołania skutkundefinedw prawnych związanych z dokonaniem przebaczenia.

Wydziedziczenie a mieszkanie

Co do zasady przyjmuje się, że osoby powołane na mocy testamentu do dziedziczenia po spadkodawcy nabywają wszystko co zostało im przepisane.

W konsekwencji wydaje się, że mieszkanie należące niegdyś do testatora przekazane konkretnemu spadkobiercy trafi do jego majątku i żaden z dotychczasowych spadkobiercundefinedw nie będzie mundefinedgł rościć sobie praw do tego mieszkania, a spadkobierca, ktundefinedry otrzymał mieszkanie nie będzie zmuszony do jego sprzedaży w celu opłacenia należnych pozostałemu rodzeństwu zachowkundefinedw.

W rzeczywistości jednak, sytuacja ta nie jest tak prosta. Zgodnie bowiem z treścią art. 1011 KC, zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.

W konsekwencji, np. wnuki spadkobiercy wydziedziczonego (tj. zstępni wydziedziczonego zstępnego) mają prawo wystąpić do osoby, ktundefinedra otrzymała w spadku mieszkanie po spadkodawcy z roszczeniem o wypłatę należnego im po zmarłym zachowku.

Wydaję się zatem, że - przynajmniej zgodnie z duchem cywilistyki - chcąc uchronić się przed sytuacją opisaną powyżej, osoby uprawnione do zachowku powinny zawrzeć ze spadkodawcą umowę i zrzec się dziedziczenia po nim. Konsekwencją takiego działania będzie sytuacja, w ktundefinedrej zarundefinedwno spadkobiercy jak i ich wstępni zostaną trwale pozbawieni wszelkich roszczeń w stosunku do przyszłego spadkobiercy.

____

Jeżeli masz pytanie związane z nieruchomościami napisz do nas na redakcja@mieszkanie.pl , a my postaramy się zgłębić temat i odpowiedzieć w formie artykułu.