Odrzucenie spadku undefined podstawowe kwestie i skutki
Kwestie związane z odrzuceniem spadku zostały szczegundefinedłowo uregulowane w księdze czwartej ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. undefined Kodeks cywilny.
Zgodnie z treścią art. 1012 KC spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności, bądź też spadek odrzucić.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku powoduje, że spadkobierca traci prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku i traktowany jest tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, że jeżeli np. syn spadkodawcy odrzuci spadek przypadający mu z mocy ustawy, to jego udział przechodzi na jego dzieci, tj. wnuki spadkodawcy.
Przepisy nie przewidują natomiast możliwości odrzucenia spadku na korzyść innej osoby (tj. undefinedzrzeczenia sięundefined spadku lub udziału w spadku). Spadkobierca ustawowy może jedynie zrzec się dziedziczenia w drodze zawarcia z przyszłym spadkobiercą umowy o zrzeczenie dziedziczenia (art. 1048 k.c.).
Odrzucenie spadku może prowadzić m.in. do:
- zmiany tytułu powołania do spadku undefined jeżeli jedyny spadkobierca testamentowy odrzuci spadek, to do dziedziczenia powołani zostaną spadkobiercy ustawowi;
- zmiany wielkości udziałundefinedw poszczegundefinedlnych spadkobiercundefinedw, np. w drodze tzw. przyrostu;
- zmiany kręgu osundefinedb dochodzących do dziedziczenia undefined jeżeli np. odrzuci spadek jedyny spadkobierca dochodzący do dziedziczenia w pierwszej kolejności, to do dziedziczenia dojdą spadkobiercy powołani w dalszej kolejności. Jeśli odrzucą spadek małżonek oraz krewni powołani z ustawy, do dziedziczenia dojdzie gmina lub Skarb Państwa. Jeżeli istnieje spadkobierca podstawiony, dojdzie on do dziedziczenia, jeżeli powołany w pierwszej kolejności odrzuci spadek.
Kiedy warto odrzucić spadek?
Do podjęcia decyzji o odrzuceniu spadku dochodzi najczęściej w sytuacji gdy zmarły pozostawił po sobie długi. W takim przypadku najrozsądniejszym rozwiązaniem jest właśnie odrzucenie spadku lub przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza (tj. przyjęcie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi).
W sytuacji gdy spadkobierca ma świadomość, że majątek, ktundefinedry ma odziedziczyć jest mniejszy niż wartość długundefinedw pozostawionych przez spadkodawcę, bądź brak jest pewności co do wartości zadłużenia spadkowego warto przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Spadek może odrzucić zarundefinedwno spadkobierca ustawowy jak i testamentowy.
Ważne! W przypadku osundefinedb o ograniczonej zdolności do czynności prawnych odrzucenie spadku następuje za pośrednictwem bądź przy udziale przedstawiciela ustawowego.
Termin na odrzucenie spadku przez spadkobiercę
Zgodnie z treścią art. 1015 undefined 1 KC,
oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w ktundefinedrym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
W braku takiego oświadczenia działa wprowadzona w treści art. 1015 undefined 2 KC fikcja prawna, zgodnie z ktundefinedrą spadkobierca, ktundefinedry nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku w ustawowym terminie sześciu miesięcy traktowany jest jak spadkobierca przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Skutek ten powstaje w odniesieniu do każdego spadkobiercy.
Ważne! Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku jest prawem, a nie obowiązkiem spadkobiercy. Niemniej jednak, jeśli spadkobierca nie podejmie żadnych krokundefinedw zmierzających do odrzucenia spadku (tj. nie złoży oświadczenia przed sądem lub notariuszem), to nastąpi nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Taki sam skutek nastąpi także wtedy gdy spadkobierca nie zachowa przewidzianego ustawą sześciomiesięcznego terminu na odrzucenie spadku.
Termin na złożenie oświadczenia przez transmitariusza
Artykuł 1017 KC wskazuje, że jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobiercundefinedw.
Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.
Zdanie drugie ww. artykułu stanowi jedynie, że termin do złożenia oświadczenia przez transmitariusza nie może skończyć się wcześniej niż termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po transmitencie. Ustawodawca nie wskazuje jednak wprost kiedy zaczyna bieg terminu do złożenia oświadczenia przez transmitariusza co do spadku po spadkodawcy transmitenta.
Jeśli transmitent dowiedział się o tytule swojego powołania przed śmiercią, w stosunku do niego zaczął już biec termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Dla transmitariusza termin ten nie biegnie od nowa, a jedynie ulega przedłużeniu.
Jeżeli natomiast transmitent zmarł przed dowiedzeniem się o tytule swojego powołania, a więc przed rozpoczęciem biegu terminu, dla transmitariusza bieg tego terminu rozpoczyna się od chwili, kiedy dowiedział się o tytule powołania transmitenta. Warunkiem rozpoczęcia biegu terminu jest jednak wcześniejsze dowiedzenie się przez transmitariusza o tytule powołania go do spadku po transmitencie.
Forma oświadczenia o odrzuceniu spadku
Oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone przed sądem lub notariuszem.
Zgodnie z treścią art. 49 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłata za odebranie przez sąd oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wynosi 100,00 zł.
Natomiast, maksymalna stawka taksy notarialnej za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wynosi 50,00 zł (undefined 8 ust. 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej).
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 02 lipca 2015 r. (sygn. akt: V CSK 641/14), złożenie oświadczenia m.in. o odrzuceniu spadku zarundefinedwno przed sądem, jak i przed notariuszem może nastąpić także na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, a co więcej formę taką ustawodawca uznał za wystarczającą nawet do udzielenia pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (art. 1018 undefined 3 zdanie trzecie KC).
Treść oświadczenia o odrzuceniu spadku
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać dane określone w art. 641 undefined 1 i 2 KPC, tj.
- imię i nazwisko spadkodawcy;
- datę i miejsce jego śmierci spadkodawcy;
- miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy;
- tytuł powołania do spadku;
- treść złożonego oświadczenia.
Oświadczenie powinno rundefinedwnież zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osundefinedb należących do kręgu spadkobiercundefinedw ustawowych, jak rundefinedwnież wszelkich testamentundefinedw, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentundefinedw.
Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone. Jeżeli oświadczenie złożono ustnie, z oświadczenia sporządza się protokundefinedł.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku ma charakter niepodzielny, tj. spadkobierca nie może w spadku częściowo go przyjąć, a częściowo odrzucić. Ustawa dopuszcza jednak w tym zakresie pewne wyjątki. Na przykład, przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia nie może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, ktundefinedry temu spadkobiercy przypada z innego tytułu (art. 1014 undefined 1 KC).
Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu (art. 1014 undefined 2 KC). Ponadto jeżeli spadkobierca jest powołany do spadku zarundefinedwno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy (art. 1022 KC).
Czy możliwe jest odrzucenie spadku w zakresie zadłużonej nieruchomości, z jednoczesnym przyjęciem nieruchomości niezadłużonych?
Co do zasady, ustawodawca nie wprowadza możliwości dokonania wyboru przez spadkobiercę co do składnikundefinedw przyjmowanego przez niego spadku. Spadkobierca może jedynie przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, bądź przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza lub spadek odrzucić.
Spadkobierca może częściowo odrzucić spadek jedynie w sytuacji określonej w treści art. 1014 KC Zgodnie z brzmieniem ww. artykułu, przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, ktundefinedry temu spadkobiercy przypada z innego tytułu. Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu. Poza wypadkami przewidzianym powyżej spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić.
Kto staje się właścicielem nieruchomości po odrzuceniu spadku przez wszystkich spadkobiercundefinedw?
Jeśli wszyscy spadkobiercy testamentowi oraz ustawowi złożyli skuteczne oświadczenia o odrzuceniu spadku, to spadek ten przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarbowi Państwa.
W konsekwencji to gmina lub Skarb Państwa stają się właścicielami pozostawionej po zmarłym nieruchomości. Zgodnie bowiem z treścią art. 935 k.c., w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.
Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Przy czym, Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, ktundefinedry im przypadł z mocy ustawy. Ponadto Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza, tj. przyjęty z ograniczeniem odpowiedzialności za długi (art. 1023 KC).
Uznanie odrzucenia spadku za bezskuteczne
Odrzucenie spadku przez spadkobiercę może prowadzić do pogorszenia sytuacji jego wierzycieli. Sytuacja ta ma miejsce gdy majątek osobisty spadkobiercy jest obciążony długami, a majątek spadkowy ma znaczną wartość.
Odrzucenie spadku przez spadkobiercę powoduje, że do jego majątku nie wchodzą przedmioty majątkowe, z ktundefinedrych wierzyciele mogliby egzekwować swoje należności.
Dlatego też, zgodnie z treścią art. 1024 undefined 1 KC, jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, ktundefinedrego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisundefinedw o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.
W nauce prawa możliwe jest wyrundefinedżnienie następujących przesłanek uzasadniających wystąpienie ze stosownym żądaniem:
- z żądaniem może wystąpić wierzyciel tego spadkobiercy, ktundefinedry odrzucił spadek, dowodząc, że wskutek tej czynności spadkobierca undefined dłużnik stał się niewypłacalny w większym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności;
- żądanie kierowane jest do spadkobiercy, ktundefinedry odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli (stosuje się do niego domniemanie z art. 529 k.c. undefined tj. domniemanie działania ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli);
- treścią żądania wierzyciela jest uznanie za bezskuteczne w stosunku do niego oświadczenia spadkobiercy o odrzuceniu spadku;
- z żądaniem nie może wystąpić osoba, ktundefinedra w chwili odrzucenia spadku nie jest jeszcze wierzycielem spadkobiercy odrzucającego spadek.
Uznanie oświadczenia spadkobiercy o odrzuceniu spadku za bezskuteczne w stosunku do wierzycieli oznacza, że wierzyciel może kierować egzekucję do przedmiotundefinedw spadkowych, tak jakby spadek został przyjęty przez dłużnika.
Stwarza to dla spadkobiercundefinedw dochodzących do dziedziczenia w miejsce odrzucającego dolegliwość polegającą na umniejszeniu realnej wartości przypadającego im spadku. Ponadto jak słusznie przyjmuje się w nauce prawa, w wyniku uznania bezskuteczności odrzucenia spadku, powstaje stan niepewności, bowiem nie wiadomo czy wierzyciel skorzysta z możliwości stwarzanych przez prawo, czy też nie.
Z uwagi na powyższe, możliwość wystąpienia z żądaniem uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne została ograniczona terminem. Zgodnie bowiem z treścią art. 1024 undefined 2 KC, uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie pundefinedźniej niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku.
Skutkiem uznania za bezskuteczne oświadczenia spadkobiercy o odrzuceniu spadku jest jedynie tzw. bezskuteczność względna, ktundefinedra wywołuje skutki prawne jedynie w stosunku do wierzyciela, ktundefinedry odrzucenie spadku zaskarżył (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt: I ACa 973/14).
____
Jeżeli masz pytanie związane z nieruchomościami napisz do nas na redakcja@mieszkanie.pl , a my postaramy się zgłębić temat i odpowiedzieć w formie artykułu.
