Nadpłata podatku a obowiązek pobrania PCC przez notariusza. Ważny wyrok NSA

W zakresie niektórych podatków notariusze pełnią rolę płatników i zobowiązani są do ich poboru. Jakie konsekwencje rodzi sytuacja, w której tego nie zrobi? Kto wówczas obciążony jest koniecznością zapłaty należnego podatku?


O czym przeczytasz?

Czym jest akt notarialny?

Akt notarialny to szczegundefinedlna forma dokonania czynności prawnej. Jest dokumentem o charakterze urzędowym, sporządzonym przez notariusza w sytuacji, gdy takiej właśnie formy wymaga przepis prawa lub gdy taka jest wola stron.

Jak stwierdził w wyroku Sąd Apelacyjny w Białymstoku undefinedakt notarialny korzysta z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą zawartych w nim oświadczeń. Wiąże się to z charakterem tego dokumentu jako dokumentu urzędowego, sporządzonego przez notariusza, występującego w roli osoby zaufania publicznegoundefined. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 marca 2016 r., sygn. akt: I ACa 965/15).

W tym miejscu dowiesz się więcej o akcie notarialnym

Wymundefinedg aktu notarialnego przy dokonywaniu niektundefinedrych czynności prawnych

Niektundefinedre czynności, jak na przykład przeniesienie prawa własności nieruchomości, w obrocie prawnym muszą zostać dokonane w formie aktu notarialnego. Wymundefinedg ten wynika wprost z przepisundefinedw prawa powszechnie obowiązującego, a ich bezwzględny charakter sprawia, że nie można tych czynności dokonać w innej formie.

Jeśli zatem ustawa zastrzega dla danej czynności prawnej formę aktu notarialnego, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Na przykład umowa sprzedaży nieruchomości zawarta w formie zwykłej pisemnej jest nieważna z mocy prawa i nie wywołuje żadnych skutkundefinedw undefined własność nieruchomości nie przechodzi na kupującego i nie zostanie on ujawniony w księdze wieczystej.

W tym miejscu znajdziesz wzory umundefinedw sprzedaży nieruchomości wraz z ich omundefinedwieniem

Podatek PCC

Powszechnie obowiązujące przepisy nakładają na obywateli rozmaite obowiązki dotyczące danin publicznych. Podatnik dokonujący niektundefinedrych transakcji w obrocie gospodarczym jest zobowiązany do zapłaty PCC, czyli podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatek ten od 1 stycznia 2001 r. zastąpił opłatę skarbową, ktundefinedra obowiązywała od umundefinedw i innych oświadczeń woli o charakterze cywilnoprawnym.

Osoba dokonująca wskazane czynności powinna sporządzić deklarację PCC-3 oraz zapłacić kwotę podatku według określonej w przepisach stawki.

Szczegundefinedłowe regulacje w tej kwestii znajdują się w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 objęte omawianym podatkiem są:

  • umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
  • umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
  • umowy darowizny undefined w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długundefinedw i ciężarundefinedw albo zobowiązań darczyńcy,
  • umowy dożywocia,
  • umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie wspundefinedłwłasności undefined w części dotyczącej spłat lub dopłat,
  • ustanowienie hipoteki,
  • ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
  • umowy depozytu nieprawidłowego,
  • umowy spundefinedłki.

Podatkowi podlegają jednocześnie zmiany wymienionych umundefinedw, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania, a także orzeczenia sądundefinedw oraz ugody wywołujące takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne.

Czy notariusz jest płatnikiem?

Jak wskazuje art. 8 Ordynacji podatkowej płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, zobowiązana na podstawie przepisundefinedw prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Rozpatrując tę kwestię na gruncie notariuszy, warto zauważyć, że on rundefinedwnież jest płatnikiem podatku od spadkundefinedw i darowizny z tytułu dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego zniesienia wspundefinedłwłasności lub ugody w tym przedmiocie; darowizny, umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności czy umowy nieodpłatnego ustanowienia użytkowania.

Ponadto, notariusz jest płatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych w stosunku do czynności dokonywanych w formie aktu notarialnego. W tym przypadku jest on zobowiązany uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej od uprzedniego zapłacenia podatku.

Co, jeśli notariusz nie pobierze opłaty od spadku i darowizn?

Na to, że notariusz ponosi odpowiedzialność, gdy nie pobrał podatku; gdy płatnik pobrał podatek, ale w kwocie niższej, niż powinien albo gdy pobrał podatek, ale nie odprowadził go do organu podatkowego, wskazuje art. 30 Ordynacji Podatkowej.

O odpowiedzialności podatkowej płatnika organ podatkowy zawsze orzeka w drodze decyzji. To oznacza, że do orzeczenia odpowiedzialności notariusza zawsze konieczne jest wydanie decyzji podatkowej.

Notariusz ponosi odpowiedzialność jako płatnik własnym majątkiem, co oznacza, że w razie orzeczenia wobec niego odpowiedzialności opłaca podatek z własnych środkundefinedw finansowych. Należy jednak pamiętać, że posiada on roszczenie regresowe tzn. że ma prawo dochodzenia zwrotu kwoty zapłaconego podatku od podatnika, ktundefinedry w tym przypadku stał się bezpodstawnie wzbogacony.

Jak to wygląda w przypadku niepobrania podatku od czynności cywilnoprawnych?

Na ogundefinedł opisane powyżej konsekwencje dotyczą także podatku od czynności cywilnoprawnych. Niemniej należy pamiętać o 10 ust. 3c ustawy PCC, ktundefinedry wskazuje, że notariusze nie odpowiadają za podatek niepobrany, jeżeli wykażą brak swojej winy w niepobraniu tego podatku.

Jednak jak to jest w rzeczywistości?

Sprawa notariusza przed NSA

Naczelny Sąd Administracyjny niedawno rozstrzygał w sprawie notariusza, wobec ktundefinedrego urząd skarbowy wszczął postępowanie podatkowe, bowiem stwierdził, że notariusz nie pobrał podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) przy sporządzaniu aktu notarialnego.

Chodziło o podatek od umowy sprzedaży nieruchomości. J. K. i L. K. sprzedali na rzecz J. Ł. i A. V. nieruchomość. Od dokonanej transakcji notariusz jako płatnik PCC pobrał podatek. Jednakże 25 dni pundefinedźniej, w tej samej kancelarii sporządzony został akt notarialny o uchyleniu się od skutkundefinedw prawnych oświadczenia woli, umowa sprzedaży nieruchomości i oświadczenie o ustanowieniu hipoteki.

Umowa sprzedaży została zawarta pomiędzy J. K. i L. K. Nieruchomość została sprzedana za taką samą cenę. Od tej czynności notariusz nie pobrał już należnego podatku, ale przy akcie zaznaczył, że J. Ł. i A. V. wnieśli o zaliczenie podatkundefinedw oraz opłat sądowych pobranych przy pierwszym akcie na poczet drugiej umowy.

Notariusz w imieniu własnym oraz podatnika w 2016 r. wniundefinedsł o zaliczenie nadpłaty wynikającej z decyzji naczelnika US na poczet zaległości wynikającej z aktu notarialnego. Naczelnik US dwiema jednobrzmiącymi decyzjami orzekł o odpowiedzialności podatkowej notariusza jako płatnika PCC. Decyzje skierowane zostały do notariusza i podatnika-kupującego.

Dyrektor Izby Administracji Skarbowej uchylił decyzje i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia, uznając, że nastąpiły uchybienia proceduralne, bo w zależności od wynikundefinedw postępowania organ podatkowy może wydać decyzję o odpowiedzialności płatnika bądź podatnika.

Sprawa została skierowana do Wojewundefineddzkiego Sądu Administracyjnego, ktundefinedry w wyroku z dnia 26 czerwca 2018 r. uchylił decyzję dyrektora IAS. Sąd powołał art. 10 ust. 2 ustawy o PCC, zgodnie z ktundefinedrym płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego są notariusze. Odpowiedzialność płatnika jest niezależna od odpowiedzialności podatnika i wiąże się z nałożonymi na niego przez prawo obowiązkami w zakresie poboru podatku.

Notariusz płatnikiem podatku. Jedynym

Podkreślić należy, że prawo podatkowe nie przewiduje odpowiedzialności solidarnej podatnika i płatnika, z uwagi, że każdy z tych podmiotundefinedw ponosi samodzielnie odpowiedzialność za niewykonanie ciążących na nim obowiązkundefinedw.

W ocenie Sądu, skoro to notariusz nie pobrał podatku, adresatem decyzji powinien być tylko płatnik, tj. notariusz. Wadliwe było wydanie dwundefinedch decyzji, a następnie przekazanie sprawy organowi I instancji do ponownego rozpoznania. W konsekwencji została skierowana skarga do NSA.

Wyrokiem z 12 lipca 2022 r. NSA oddalił skargę kasacyjną, podzielając stanowisko sądu w Krakowie. W ocenie NSA obowiązki płatnika wynikają wprost z przepisundefinedw prawa podatkowego, dotyczą zobowiązań podatkowych powstających z mocy prawa, a jego odpowiedzialność powstaje już z momentem naruszenia obowiązkundefinedw przewidzianych w art. 8 ordynacji podatkowej, tj. niepobrania w terminie lub pobrania, ale niewpłacenia w terminie podatku.

Notariusz w żadnej mierze nie ma uprawnienia do zaniedbania obowiązku obliczenia i pobrania podatku od czynności cywilnoprawnych, w sytuacji stwierdzenia nadpłaty u podatnika.

____

Jeżeli masz pytanie związane z nieruchomościami, napisz do nas na redakcja@mieszkanie.pl , a my postaramy się zgłębić temat i odpowiedzieć w formie artykułu.

Artykuły, które mogą Cię zainteresować

Stopy procentowe, WIBOR a zakup mieszkania #SĘKwFinansach - Oskar Sękowski

Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała o kolejnej z rzędu podwyżce stóp procentowych. Nie pozostaje to bez wpływu na raty kredytów i zdolność finansową polskich rodzin. Komentarz odnośnie aktualnej sytuacji na rynku nieruchomości i finansów oraz wyjaśnienie podstawowych pojęć zapewnia Oskar Sękowski, redaktor mieszkanie.pl i analityk branżowy. Zapraszamy na 1 odc. nowej serii!