Obliczanie zachowku z nadwyżką. Ważna uchwała Sądu Najwyższego.

Funkcja zachowku

Instytucja zachowku jest uzasadniona i konieczna dla urzeczywistnienia podstawowych wartości konstytucyjnych takich jak godność, ochrona rodziny i prawo dziedziczenia. Zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej wyklucza takie ukształtowanie porządku dziedziczenia, w ktundefinedrym członkowie najbliższej rodziny spadkodawcy, w szczegundefinedlności małoletni zstępni, małżonek lub rodzice trwale niezdolni do pracy pozbawieni zostaliby środkundefinedw do życia.

Zachowek realizuje kluczowe ze społecznego i prawnego punktu widzenia funkcje: funkcję alimentacyjną, stwarzając ekonomiczne podstawy egzystencji dla najbliższych członkundefinedw rodziny, związaną z nią funkcję zabezpieczającą, funkcję ochronną dla rodziny pojmowanej jako wspundefinedlnota, funkcję dystrybucyjną oraz funkcję solidarnościową.

Uprawnienia do zachowku przysługują ze względu na szczegundefinedlny stosunek rodzinno-prawny łączy spadkodawcę z najbliższymi członkami rodziny. Służą urzeczywistnieniu obowiązkundefinedw moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych oraz realizacji zasady, iż nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem dowolnie, z pominięciem swoich najbliższych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2020 roku o sygnaturze akt I NSNc 21/20).

Uprawnieni do żądania zachowku

Informacje na temat tego kto jest uprawniony do żądania zachowku znajdziemy w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny.

Zgodnie z art. 991 ustawy Kodeks cywilny zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, ktundefinedrzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, ktundefinedry by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

Zachowek co do zasady występuje w przypadku dziedziczenia testamentowego, jednakże może wystąpić także w pewnych wypadkach przy dziedziczeniu ustawowym. Jego rolą jest ochrona interesundefinedw niektundefinedrych spadkobiercundefinedw ustawowych, ktundefinedrzy mogliby zostać pominięci w testamencie. Ustawodawca wyszedł bowiem z założenia, że osoby najbliższe spadkodawcy powinny partycypować w schedzie spadkowej.

W tym miejscu przeczytasz więcej o tym, czym jest dziedziczenie ustawowe z uwzględnieniem własności mieszkania.

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Reasumując osobami najbliższymi spadkodawcy uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. W zakresie prawa do zachowku na rundefinedwni:

• ze zstępnymi spadkodawcy traktować należy przysposobionego i jego zstępnych,
• z rodzicami spadkodawcy undefined przysposabiającego oraz jego małżonka.

Roszczenie o zachowek

Roszczenie z tytułu zachowku przysługuje osobie uprawnionej, jeżeli dziedziczyłaby z ustawy po danym spadkodawcy.

Krąg spadkobiercundefinedw ustawowych znajduje się w art. 931 i 932 ustawy Kodeks cywilny.

W pierwszej kolejności roszczenie o zapłatę zachowku należy kierować do spadkobiercy. Jednak z rundefinedżnych względundefinedw może okazać się, że uprawniony nie otrzyma od tej osoby należnego mu zachowku w pełnej wysokości.

Wundefinedwczas, w drugiej kolejności, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku uprawniony może żądać od osoby, na ktundefinedrej rzecz został uczyniony zapis windykacyjny (doliczony do spadku). Niemniej osoba ta jest obowiązana do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego.

W trzeciej kolejności undefined czyli, gdy uprawniony nie może otrzymać zachowku od spadkobiercy lub osoby, na ktundefinedrej rzecz został uczyniony zapis windykacyjny undefined może domagać się zapłaty od osoby, ktundefinedra otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku (obdarowany jest zobowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny).

Roszczenie o zachowek przedawnia się jednakże po okresie pięciu lat od dnia ogłoszenia testamentu. Jeżeli zatem okres ten już minął, spadkobierca testamentowy nie musi spełniać roszczeń osundefinedb uprawnionych do zachowku, te bowiem wygasły.

Tutaj znajdziesz więcej informacji na temat testamentu.

Reasumując, uprawnionymi do zachowku mogą być jednocześnie tylko zstępni oraz małżonek albo małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Nie będzie natomiast miała miejsca sytuacja, gdy jednocześnie uprawnionymi będą zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, a także zstępni oraz rodzice spadkodawcy.

Osobie uprawnionej, ktundefinedra dziedziczyłaby z ustawy po spadkodawcy, przysługuje roszczenie z tytułu zachowku, o ile nie otrzymała należnej kwoty w innej postaci, a mianowicie uczynionej przez spadkodawcę darowizny, w postaci powołania do spadku (z mocy ustawy lub testamentu) lub w postaci zapisu zwykłego lub windykacyjnego (art. 991 undefined 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny), a w przypadku zstępnych spadkodawcy undefined także w postaci świadczeń na wychowanie oraz wykształcenie ogundefinedlne i zawodowe (art. 997 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny).

Jak się wylicza wysokość zachowku?

Uwzględniając regulacje zawarte w art. 991 undefined 1 KC., wysokość zachowku należy rozpatrywać na rundefinedżnych płaszczyznach. Pierwszą z nich jest ułamkowe określenie wysokości zachowku. W konsekwencji, jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni undefined zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, ktundefinedry by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

W pozostałych przypadkach, tj. sytuacji, gdy uprawniony do zachowku nie jest niezdolny do pracy lub małoletni - zachowek wynosi połowę wartości udziału, ktundefinedry przypadał by uprawnionemu do zachowku przy dziedziczeniu ustawowym.

Podejmując działania zmierzające do ustalenia ostatecznej wysokości zachowku przysługującego uprawnionemu konieczne jest w pierwszej kolejności ustalenie jaki byłby jej udział spadkowy przy dziedziczeniu ustawowym.

Obliczanie zachowku

Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisundefinedw zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisundefinedw poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Powyższe znajduje swoją podstawę w art. 993 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny.

Natomiast w art. 994 tejże ustawy wymienione darowizny niepodlegające doliczeniu tj.:

• drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte;
• darowizny dokonane przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku,
• darowizny na rzecz osundefinedb niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku;
• darowizny uczynione przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego;
• darowizny, ktundefinedre spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi.

Wyłączenia

Ustawodawca w Kodeksie cywilnym przewidział także komu roszczenia o zachowek nie przysługuje czyli tzw. wyłączenia.

Uprawnienie do zachowku nie przysługuje:

• uprawnionemu, ktundefinedry został wydziedziczony (art. 1008);
• spadkobiercy uznanemu za niegodnego (art. 928 undefined 2);
• małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia na trybie w art. 940;
• spadkobiercy ktundefinedry odrzucił spadek (art. 1020 Kodeksy cywilny),
• spadkobiercy, ktundefinedry zrzekł się dziedziczenia (art. 1049 undefined 2).

Więcej na temat wydziedziczenia, z uwzględnieniem mieszkania, przeczytasz w tym miejscu.

Nadwyżka przy obliczaniu zachowku

Na temat nadwyżki przy obliczaniu zachowku ostatecznie wypowiedział się Sąd Najwyższy.

Izba Cywilna Sądu Najwyższego 8 września 2021r. podjęła uchwałę, zgodnie z ktundefinedrą podstawą do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku jest udział spadkowy, o ktundefinedrym mowa w art. 931 undefined 1 k.c., z uwzględnieniem zakresu podmiotowego wskazanego w art. 992 k.c. Uprawniony do zachowku powołany do dziedziczenia ponosi odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość tego udziału spadkowego.

A zatem sąd powinien uwzględnić się także spadkobiercundefinedw niegodnych oraz spadkobiercundefinedw, ktundefinedrzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobiercundefinedw, ktundefinedrzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

____

Jeżeli masz pytanie związane z nieruchomościami napisz do nas na redakcja@mieszkanie.pl , a my postaramy się zgłębić temat i odpowiedzieć w formie artykułu.