Formy zawarcia umowy w polskim prawie cywilnym. Kompendium wiedzy dla wszystkich.

Czym jest umowa cywilnoprawna?

Mianem umowy cywilnoprawnej określa się czynność prawną polegającą na złożeniu przez strony zgodnych oświadczeń woli.

Oświadczeniem woli jest natomiast działanie ukierunkowane na wywołanie określonych przez prawo skutkundefinedw. Do skutkundefinedw tych zalicza się powstanie (np. zawarcie umowy) zmianę (np. sporządzenie aneksu do umowy) lub ustanie (np. rozwiązanie umowy) stosunku prawnego.

Zasada swobody umundefinedw jako podstawa funkcjonowania umundefinedw cywilnoprawnych

Podstawą funkcjonowania w obrocie umundefinedw cywilnoprawnych jest zasada swobody umundefinedw wyrażona przez ustawodawcę w art. 353¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. undefined Kodeks cywilny. Zgodnie z treścią powołanego przepisu, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom wspundefinedłżycia społecznego.

Zasada swobody umundefinedw wiąże się z czterema dającymi się wyrundefinedżnić cechami, tj.:

• swobodą decydowania o zawarciu lub niezawarciu umowy i dowolnością w wyborze kontrahenta;
• dowolnością w formułowaniu treści umowy;
• swobodą w wyborze formy umowy.

Swoboda, wolność i dowolność

Swoboda w zawieraniu umowy i wyborze kontrahenta przejawia się w tym, iż strony mają pełną wolność w zakresie podjęcia decyzji o zawarciu lub niezawarciu umowy oraz w tym kim będzie ich kontrahent. W oparciu o istniejącą w kodeksie zasadę swobody umundefinedw, stronom nic nie jest narzucane, nie istnienie odgundefinedrnie określony obowiązek zawierania umundefinedw. Strony na każdym etapie swojego działania mogą kreować, zmieniać lub też rozwiązać istniejący między nimi stosunek cywilnoprawny.

Dowolność w formułowaniu treści umowy przejawia się natomiast w tym, że strony określając swoje wzajemne prawa i obowiązki mogą przyjąć rozwiązania określone w ustawie, ale mogą rundefinedwnież dokonywać ich modyfikacji na potrzeby własnego stosunku prawnego. Strony umowy mogą dokonywać modyfikacji w zakresie określonych przez ustawodawcę elementundefinedw umowy, mogą też całkowicie od nich odstąpić lub bazując na regulacjach kodeksowych undefined uzupełnić umowę o uznane przez siebie postanowienia.

Stronom stosunku prawnego przysługuje także swoboda w wyborze formy umowy. W art. 60 k.c. określono ogundefinedlną regułę, zgodnie z ktundefinedrą, z zastrzeżeniem wyjątkundefinedw w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, ktundefinedre ujawnia jej wolę w sposundefinedb dostateczny, w tym rundefinedwnież przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

Ważne!

Umowy cywilnoprawne sprzeczne z zasadami wspundefinedłżycia społecznego, ustawą, czy też zmierzające do obejścia prawa są nieważne. W przypadku zawarcia umowy, ktundefinedrej wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym roszczenie osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeśli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

Umowy nazwane, nienazwane i mieszane

Podstawowym rodzajami umundefinedw w prawie cywilnym są umowy nazwane, umowy nienazwane oraz umowy mieszane.

Mianem umundefinedw nazwanych określa się te, ktundefinedre są prawnie uregulowane tj. znajdują się w Kodeksie cywilnym czy też innych ustawach szczegundefinedlnych.

Umowami nazwanymi są m.in. umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjne czy też umowy leasingu.

Umowy nienazwane nie są natomiast normatywnie uregulowane i powstają w ramach szeroko rozumianego rozwoju gospodarczego, ktundefinedry niejako wymusza ich powstawanie.

Przykładami takich umundefinedw są m.in. umowa franchisingu i umowy know-how.

Ostatnim rodzajem umundefinedw, są umowy mieszane. Jak wskazuje się w doktrynie umowa mieszana łączy w sobie elementy rundefinedżnych typundefinedw umundefinedw zarundefinedwno nazwanych jak i nienazwanych. Do ich wykładni stosuje się przepisy odpowiadające tym rundefinedżnym stosunkom obligacyjnym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 października 2007 r., sygn. akt: I ACa 400/07).

W tym miejscu znajdziesz wzory najczęściej spotykanych umundefinedw związanych z nieruchomościami wraz z ich omundefinedwieniem.

Inna klasyfikacja umundefinedw w polskim prawie cywilnym

Ponadto w prawie cywilnym wyrundefinedżnia się także:

• umowy kauzalne i abstrakcyjne (zawarcie tych umundefinedw uzależnione jest od istnienia określonej causa - przyczyny);
• umowy swobodnie negocjowane i umowy adhezyjne (umowy swobodnie negocjowane są zawierane w wyniku ustaleń stron, zgodnie z ich wolą. Umowy adhezyjne charakteryzują się natomiast tym, że ich treść jest jednostronnie kształtowana przez jednego z kontrahentundefinedw, a druga strona jedynie do umowy przystępuje);
• umowy odpłatne i nieodpłatne (strony umowy odpłatnej uzyskują określoną korzyść majątkową. W przypadku umundefinedw nieodpłatnych undefined strony nie uzyskują takiej korzyści);
• umowy konsensualne i realne (umowy konsensualne dochodzą do skutku z chwilą złożenia zgodnych oświadczeń woli stron na potrzeby wydania przedmiotu. Umowy realne do swej ważności, poza złożeniem oświadczeń woli, wymagają wydania przedmiotu umowy);
• umowy obligacyjne i rozporządzające (umowy obligacyjne stanowią zobowiązanie dłużnika do świadczenia polegającego na rozporządzeniu swoim prawem na rzecz wierzyciela. Umowy rozrządzające nie zobowiązują do świadczenia, ale bezpośrednio wywołują skutki prawne w postaci przeniesienia, przekształcenia, obciążenia lub zniesienia określonego obowiązku lub prawa);
• umowy jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące (w przypadku umowy jednostronnie zobowiązującej, obowiązek określonego świadczenia ciąży na jednej stronie, a zatem jedna ze stron jest dłużnikiem, a jedna wierzycielem. W umowie dwustronnie zobowiązującej, obowiązek określonego świadczenia ciąży na dwundefinedch stronach, a zatem każda ze stron stosunku jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem).

Formy zawierania umundefinedw cywilnoprawnych

Do form zawierania umundefinedw cywilnoprawnych zalicza się:

• zwykłą formę pisemną,
• formę pisemną z datą pewną (tj. formę pisemną z urzędowym poświadczeniem daty),
• formę pisemną z urzędowym poświadczeniem podpisu,
• formę elektroniczną,
• formę dokumentową,
• formę aktu notarialnego.

Zwykła forma pisemna

Umowa cywilnoprawna w zwykłej formie pisemnej kształtuje się w oparciu o treść art. 78 undefined 1 k.c. zgodnie z ktundefinedrym, do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli.

Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentundefinedw obejmujących treść oświadczeń woli, z ktundefinedrych każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentundefinedw, z ktundefinedrych każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

Dla zachowania zwykłej formy pisemnej najistotniejszy jest własnoręczny podpis strony pod dokumentem.

Forma pisemna z datą pewną

Umowa cywilnoprawna może być sporządzona rundefinedwnież w formie pisemnej z datą pewną. Zawarcie umowy z datą pewną, w sytuacjach określonych w przepisach, wywołuje szczegundefinedlne skutki, ktundefinedrych ta sama umowa bez daty pewnej nie wywołałaby. Jeżeli przepisy uzależniają ważność albo określone skutki czynności prawnej od urzędowego poświadczenia daty, poświadczenie takie jest skuteczne także względem osundefinedb nieuczestniczących w dokonaniu tej czynności prawnej.

Zgodnie z regulacjami zawartymi w prawie cywilnym, czynność prawna (a zatem także umowa) ma datę pewną także w następujących przypadkach:

• w razie stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego;
• w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez notariusza - od daty wzmianki;
• w razie opatrzenia kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu dokumentu w postaci elektronicznej - od daty opatrzenia kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu.

W razie śmierci jednej z osundefinedb podpisanych na dokumencie datę złożenia przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty śmierci tej osoby.

Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu

Umowa cywilnoprawna możne zostać sporządzona w formie pisemnej z urzędowym poświadczeniem podpisu (np. forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonym).

Forma ta polega na tym, że notariusz, działając na podstawie art. 96 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. undefined Prawo o notariacie, zamieszcza na umowie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu złożonego przez osobę wskazaną w klauzuli.

Forma elektroniczna

Do zawarcia umowy cywilnoprawnej w formie elektronicznej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest rundefinedwnoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej (art. 78¹ k.c.).

Warto pamiętać, że umowa zawarta w formie elektronicznej jest tym samym zrundefinedwnana prawnie z umową zawartą w formie pisemnej i powstaje przez opatrzenie umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Innymi słowy, jeśli strony umowy wymagają zachowania formy pisemnej lub takie wymaganie jest określone w ustawie, wykorzystanie kwalifikowanego podpisu elektronicznego spełnia zachowanie tego wymogu.

Forma dokumentowa - to nasza codzienność. I przyszłość.

Do zawarcia umowy cywilnoprawnej w formie dokumentowej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposundefinedb umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie (art. 77² k.c.).

Przy czym, mianem dokumentu określa się nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią (art. 77³ k.c.).

Ta forma - wprowadzona do Kodeksu cywilnego kilka lat temu - zyskuje na popularności. Można powiedzieć, że to przejaw doścignięcia przez prawo naszej codzienności. Ponieważ, choć nazwa "dokumentowa" jest mało intuicyjna, jest to forma spotykana podczas większości naszej aktywności np. w Internecie lub innej sprzedaży na odległość.

Do jej zachowanie - zgodnie z powyższym - wystarczą jedynie 3 cechy:

• złożenie oświadczenie woli, ktundefinedra jest wyraźna (wiemy co, ktoś zamierza zrobić);
• możliwa jest identyfikacja osoby składającej oświadczenie (wiemy kto jest stroną, identyfikacja po podpisie, adresie IP etc.)
• oświadczenie jest w formie dokumentu w rozumieniu KC.

Podstawową cechą dokumentu jest utrwalenie objętej nim treści intelektualnej (oświadczenia woli lub innego oświadczenia) w sposundefinedb umożliwiający zapoznanie się z nią, a więc odczytanie tej treści lub odtworzenie jej w inny sposundefinedb.

Definicja dokumentu, zgodnie z zamierzeniem ustawodawcy, jest bowiem neutralna technologicznie. Treść dokumentu może zatem przyjmować dowolną postać (np. znakundefinedw graficznych, dźwięku, obrazu), a także być utrwalona na dowolnym nośniku (np. na papierze, w postaci pliku doc, pdf, wav, mp3 itp.).

Utrwalenie należy rozumieć jako możliwość wielokrotnego odczytania lub odtworzenia informacji po powstaniu dokumentu.

Dla kwalifikacji nośnika informacji jako dokumentu nie jest konieczne, by był on podpisany (tradycyjnie albo przy użyciu podpisu elektronicznego) lub by zachodziła jakakolwiek możliwość powiązania nośnika z osobą czy osobami, od ktundefinedrych pochodzi utrwalona na nim informacja. Może mieć to znaczenie dowodowe, ale wystarczy sama możliwość identyfikacji.

Dlaczego forma dokumentowa jest częścią naszej rzeczywistości?

Jeśli powyższe cechy przełożymy na naszą codzienność, okaże się, że niemal każda transakcja internetowa jest dokonywana w tej właśnie formie.

O jej istotnym znaczeniu przesądza jeszcze jeden przepis, wprowadzony całkiem niedawno do systemu prawnego.

Art. 77 undefined 2. KC mundefinedwi, że jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak rundefinedwnież odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę.

Powyższa regulacja, choć niepozorna, wprowadziła potężny katalog umundefinedw, ktundefinedre możemy zmienić lub wypowiedzieć w formie dokumentowej (np. przez maila, lub nagrany głos) nawet, jeśli jej zawarcie nastąpiło w innej formie. Oczywiście sama umowa nie może wundefinedwczas przewidywać żadnej konkretnej formy.

W tym miejscu znajdziesz wszystko o prawie odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Bardzo ważne uprawnienie konsumentundefinedw.

Forma aktu notarialnego

Umowę cywilnoprawną można zawrzeć rundefinedwnież w postaci aktu notarialnego. Akt notarialny sporządzany jest w sytuacji gdy wymaga tego przepis prawa lub gdy taka jest wolna stron.

Niedochowanie formy aktu notarialnego w sytuacji, gdy wymaga tego prawo, powoduje bezskuteczność czynności prawnej i jej nieważność.

W prawie cywilnym, forma aktu notarialnego jest zastrzeżona przede wszystkim do umundefinedw:

• zobowiązujących do przeniesienia własności nieruchomości i umundefinedw przenoszących własność, z wyłączeniem czynności wniesienia gruntundefinedw jako wkładu do rolniczej spundefinedłdzielni produkcyjnej,
• umundefinedw o dział spadku (jeśli do spadku należy nieruchomość rolna),
• umundefinedw zrzeczenia się dziedziczenia spadkobiercy ustawowego z przyszłym spadkodawcą,
• zobowiązujących do zbycia spadku.

Strony mogą nadać formę aktu notarialnego umowie przedwstępnej sprzedaży nieruchomości, umowie majątkowej małżeńskiej niedotyczącej nieruchomości, umowie leasingu i pożyczki.

W tym miejscu dowiesz się jakie formalności w związku z zakupem nieruchomości załatwisz online.

Skutki niedochowana wyznaczonej przez prawo formy umowy cywilnoprawnej

Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.

Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczegundefinedlną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna.

Nie dotyczy to jednak wypadkundefinedw, gdy zachowanie formy szczegundefinedlnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutkundefinedw czynności prawnej.

Forma umowy zastrzeżona dla celundefinedw dowodowych

Zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowundefinedd z zeznań świadkundefinedw lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności.

Zasady tej nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutkundefinedw czynności prawnej.

Przy czym, jeżeli mimo niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celundefinedw dowodowych dowundefinedd z zeznań świadkundefinedw lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu.

Jeżeli forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron, w razie jej niezachowania dowundefinedd z zeznań świadkundefinedw lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jest dopuszczalny także na żądanie drugiej strony.

Ważne!

Przepisundefinedw o skutkach niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celundefinedw dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.

W tym miejscu przeczytasz o zmianach w prawie dotyczących przedsiębiorcundefinedw występujących w obrocie prawnym, gdzie dostali uprawnienia konsumentundefinedw.

____

Jeżeli masz pytanie związane z nieruchomościami napisz do nas na redakcja@mieszkanie.pl , a my postaramy się zgłębić temat i odpowiedzieć w formie artykułu.