Duże zmiany w prawie cywilnym. Wyzysk. Czym jest, co i dlaczego ma się zmienić?

Wyzysk to nic innego jak sytuacja, w której jedna ze stron umowy, wykorzystując pewne upośledzenie drugiej strony, zastrzega dla siebie znacznie więcej. Dostrzeżono wzrost praktyk rynkowych przy zawieraniu umów o takich skutkach. Stąd reakcja.


O czym przeczytasz?

Projekt zmian w prawie cywilnym

Na stronie gov.pl znajduje się informacja z dnia 22 czerwca 2021 roku, że Rada Ministrundefinedw przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy undefined Kodeks cywilny oraz ustawy undefined Kodeks postępowania cywilnego, przedłożony przez ministra sprawiedliwości.

2 grudnia 2021 r. w Sejmie odbyło się III czytanie projektu ustawy i z niewielkimi poprawkami proponowane zmiany zostały podtrzymane. Oznacza to, że z dużym prawdopodobieństwem w takim właśnie kształcie wejdą one w życie w określonej przyszłości.

Założenia projektu

Głundefinedwnie zamiany dotyczą:

  • przerwania i zawieszenia biegu przedawnienia
  • wymagań aktu notarialnego w przypadku gruntundefinedw rolnych, mających wchodzić w skład rolniczej spundefinedłdzielni produkcyjnej
  • wyzysku
  • odpowiedzialności pełnoletnich dzieci najemcundefinedw za zobowiązania rodzicundefinedw wynikające z tytułu umowy najmu.

W niniejszym artykule skupimy się na planowanych zmianach w instytucji wyzysku, ktundefinedre moim zdaniem mają daleko idące konsekwencje.

Tutaj pisaliśmy o zmianach, ktundefinedre zajdą w przerywaniu i zawieszaniu biegu przedawnienia.

Wyzysk w obecnie obowiązującym brzmieniu

Art. 388 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny ustanawia w polskim prawie prywatnym instytucję tzw. wyzysku. Ogundefinedlnie rzecz ujmując, jako wyzysk określa się sytuację, gdy jedna ze stron umowy, wykorzystując określone upośledzenie drugiej strony, zastrzega dla siebie świadczenie rażąco przewyższające świadczenie własne.

W takiej sytuacji ustawa uprawnia stronę pokrzywdzoną taką umową do podjęcia czynności skutkujących uniknięciem skutkundefinedw prawnych i ekonomicznych tej umowy.

Zgodnie z obecnie obowiązującym przepisem 388 K.c. jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, ktundefinedrego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwundefinedch od dnia zawarcia umowy.

Projektowane zmiany w brzmieniu wyzysku

Projekt ustawy zakłada zmianę tego przepisu i nadanie mu brzmienia undefined 1, i teraz ma wyglądać następująco:

undefinedJeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo, niedoświadczenie lub brak dostatecznego rozeznania drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, ktundefinedrego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może według swego wyboru żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia albo unieważnienia umowy.undefined

W tym miejscu widać, że jednym z elementundefinedw zmiany dotyczącym wyzysku jest pozostawienie treści roszczenie osoby wyzyskiwanej do jej wyboru. Nie tak jak wcześniej, że dopiero po określonych krokach mundefinedgł unieważnić umowę. Teraz będzie mundefinedgł to zrobić od razu.

Doprecyzowanie i wydłużenie okresu uprawnień

Kolejna zmiana to pewne doprecyzowanie, pewnie po to, żeby przerwać dyskusję od kiedy mamy do czynienia z undefinedrażącym stopniemundefined. Dodany undefined 1(1) wskazuje, że jeżeli wartość świadczenia jednej ze stron w chwili zawarcia umowy przewyższa co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia wzajemnego, domniemywa się, że przewyższa je w stopniu rażącym.

Warta podkreślenia jest jeszcze jedna zmiana, otundefinedż w undefined 2. Ustawodawca określić, że uprawnienia związane z wyzyskiem wygasają z upływem lat trzech od dnia zawarcia umowy, a jeżeli stroną umowy jest konsument undefined z upływem lat sześciu.

Skąd idea zmiany brzmienia przepisu dotyczącego wyzysku?

Na wyżej postanowione pytanie znajdziemy odpowiedź w uzasadnieniu do projektu, ktundefinedrym wskazano, że undefinedwzrost praktyk rynkowych polegających na zawieraniu umundefinedw o skutkach analogicznych do wyzysku, lecz formalnie niemieszczących się w zakresie zastosowania tej instytucji.undefined

Z praktyk tych można wyrundefinedżnić cztery najpowszechniejsze sytuacje:

  1. proceder nakłaniania osundefinedb starszych, przy zastosowaniu technik marketingowych, do nabywania rzeczy ruchomych codziennego użytku po zawyżonych cenach undefined stosowane techniki sprzedaży utrudniają rozważenie oferty, co skutkuje zawarciem umowy sprzedaży pod wpływem sugestii, bez potrzebnego namysłu;
  2. problem umundefinedw o tzw. pożyczki chwilowe, udzielanych przez instytucje parabankowe klientom znajdującym się w sytuacjach undefined przynajmniej w pewnym stopniu undefined przymusowych;
  3. proceder tzw. przewłaszczeń na zabezpieczenie undefined umundefinedw pożyczki, w ktundefinedrych zabezpieczeniem niskiej kwotowo pożyczki jest przeniesienie własności nieruchomości o wielokrotnie wyższej wartości;
  4. zjawisko zawierania umundefinedw franczyzy, ktundefinedre zastrzegają nieproporcjonalnie duże świadczenia od franczyzobiorcundefinedw, a ktundefinedre rundefinedwnież bywają zawierane w sytuacji niepełnej wiedzy franczyzobiorcy o rzeczywistej wartości świadczeń oferowanych w zamian przez franczyzodawcę.

W powyższych sytuacjach dochodzi do transferundefinedw ekonomicznych skutkujących niesłychanie negatywnymi następstwami dla strony wyzyskanej, z egzekucją i niewypłacalnością włącznie.

Osoby wyzyskane, ze względu na inne przeszkody (głundefinedwnie finansowe, ale także zdrowotne i edukacyjno-informacyjne), często nie są w stanie skorzystać z przysługujących im już środkundefinedw ochrony prawnej.

Względy społeczne

Opisane zjawiska należy oceniać jednoznacznie negatywnie, nie tylko ze względundefinedw prawnych jako niedopuszczalną praktykę wykorzystywania undefinedsłabszegoundefined przez undefinedsilniejszegoundefined, ale rundefinedwnież ze względundefinedw społecznych, w perspektywie reakcji państwa na naganne moralnie praktyki.

Nie ulega wątpliwości, że przesłanki konstytuujące wyzysk oraz przewidziane w takiej sytuacji uprawnienia pokrzywdzonego są w obecnych przepisach zarysowane zdecydowanie zbyt wąsko.

Słabość strony wyzyskanej często nie polega na jej niedołęstwie ani na niedoświadczeniu, lecz na braku wiedzy co do faktycznych skutkundefinedw zawieranej umowy bądź wiedzy specjalistycznej pozwalającej na ich ustalenie. Umiejętne przedstawienie niekorzystnej oferty może wywołać u adresata przeświadczenie o jej atrakcyjności wraz z jednoczesnym przeświadczeniem o braku konieczności jej weryfikacji przed zawarciem umowy.

Umiejętne postawienie przez stronę wyzyskującą kontrahenta pod presją czasu, np. ograniczając możliwość zawarcia umowy jedynie do chwili przedstawienia oferty, sprawia, że strona wyzyskana nie ma nawet możliwości uzyskania odpowiedniej wiedzy przez porundefinedwnanie oferty z innymi dostępnymi na rynku.

Wykorzystanie tej nieświadomości stanowi ewidentne nadużycie, ale nie mieści się w ramach niedołęstwa ani niedoświadczenia. W efekcie strona wyzyskana jest pozbawiona środkundefinedw prawnych pozwalających na doprowadzenie swojej sytuacji prawnej do stanu zgodności z zasadami słuszności.

Wzajemność świadczenia i wybundefinedr roszczenia

Uprawnienia strony wyzyskanej są ograniczone jedynie do zmiany wysokości wzajemnych świadczeń, zaś unieważnienie umowy jest dopuszczalne dopiero, gdy zmiana świadczeń byłaby nadmiernie utrudniona.

Skoro jednak wykonanie umowy odbywa się kosztem strony wyzyskanej, zasadnym byłoby pozostawić osobie pokrzywdzonej wyzyskiem wybundefinedr roszczenia między całkowitym zniesieniem wadliwego stosunku prawnego a pozostaniem w nim pod warunkiem wyrundefinedwnania świadczeń wzajemnych.

W tym miejscu znajdziesz wszystko o zmianie dotyczącej odpowiedzialności pełnoletnich dzieci najemcundefinedw.

Wydłużenie terminu

Termin dwundefinedch lat, przewidziany w undefined 2, jest terminem prekluzyjnym, skutkującym wygaśnięciem roszczenia. W konsekwencji strona wyzyskana, po jego upływie, nie ma żadnych możliwości zaspokojenia swoich słusznych żądań, nawet w toku postępowania polubownego. Ograniczenie uprawnienia do powoływania się na wyzysk krundefinedtkim dwuletnim terminem zawitym w istocie sprawia, że regulacja art. 388 K.c. w obecnym kształcie chroni pokrzywdzonych w sposundefinedb iluzoryczny.

Termin zawity obecnie przewidziany na wystąpienie z żądaniem przewidzianym w art. 388 undefined 1 K.c. może w wielu przypadkach okazać się zbyt krundefinedtki, pozbawiając w ten sposundefinedb wyzyskanego ochrony prawnej. Wątpliwe jest bowiem, aby osoba, ktundefinedra w momencie zawarcia umowy była niedołężna, niedoświadczona, znajdowała się w przymusowym położeniu lub nie posiadała dostatecznego rozeznania, była w stanie w ciągu dwundefinedch lat nie tylko zorientować się, że padła ofiarą wyzysku, ale też podjąć racjonalne kroki w celu dochodzenia swoich praw.

Utrzymanie dotychczasowego, krundefinedtkiego terminu zawitego ze względundefinedw aksjologicznych jest niepożądane, tym bardziej, że termin ten biegnie nie od dnia wymagalności roszczeń, a od dnia zawarcia umowy. Negatywna ocena sytuacji wyzysku pod kątem moralnym zdecydowanie przemawia za poszerzeniem możliwości jej zmiany rundefinedwnież w aspekcie czasowym.

____

Jeżeli masz pytanie związane z nieruchomościami napisz do nas na redakcja@mieszkanie.pl , a my postaramy się zgłębić temat i odpowiedzieć w formie artykułu.

Artykuły, które mogą Cię zainteresować

Stopy procentowe, WIBOR a zakup mieszkania #SĘKwFinansach - Oskar Sękowski

Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała o kolejnej z rzędu podwyżce stóp procentowych. Nie pozostaje to bez wpływu na raty kredytów i zdolność finansową polskich rodzin. Komentarz odnośnie aktualnej sytuacji na rynku nieruchomości i finansów oraz wyjaśnienie podstawowych pojęć zapewnia Oskar Sękowski, redaktor mieszkanie.pl i analityk branżowy. Zapraszamy na 1 odc. nowej serii!